Tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản có thể nhìn thấy trên khắp mọi nơi: trong thiết kế nhà truyền thống Nhật Bản, phòng trà phong cách Sen no Rikyu, công trình kiến trúc lịch sử, … Không giống như vườn Trung Quốc hoặc vườn phương Tây, sân vườn Nhật Bản thể hiện mạnh mẽ phong cách Wabi Sabi thông qua mong muốn sống gần gũi, chan hòa với thiên nhiên, tôn trọng vẻ đẹp của tạo hóa và trân trọng từng phút giây đang sống để cuộc đời trở nên tươi đẹp hơn.
Nếu bạn chưa biết về nghệ thuật sân vườn Nhật Bản, hãy cùng Sobokuya Việt Nam khám phá những nét đẹp và nguyên tắc trong từng phong cách thiết kế sân vườn trong bài Blog của chúng tôi.
Mục lục
Nghệ thuật tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản bắt đầu hình thành vào khoảng thế kỷ thứ 6. Tuy nhiên, giống như văn hóa trà đạo Nhật Bản có nguồn gốc từ Trung Quốc, khi đến Nhật Bản được phát triển trở thành nét đặc trưng của đất nước
Lịch sử sân vườn Nhật Bản bắt đầu từ thời Asuka. Khu vườn Kyokusui được thiết kế gồm một dòng nước chảy quanh co giữa những bồn hoa, cây cỏ được trồng ven bờ. Tại khu vườn này, giới quý tộc thường chơi trò chơi với tên gọi “Kyokusui no Utage”. Trong trò chơi truyền thống này, một cốc rượu sake thả trôi theo dòng nước trên những chiếc thuyền hình chim. Những người quý tộc phải sáng tác một bài thơ trước khi cốc rượu trôi đến phía họ.
Vào thời Heian, giới quý tộc xây dựng những khu vườn theo phong cách Shinden đại diện cho quan niệm Phật giáo phát triển mạnh mẽ thời kỳ đó. Trong thiết kế vườn, hồ nước đại diện cho biển và sông cũng như đại diện cho sự mênh mông, rộng lớn. Vì thế, nếu đá đặt trong hồ sẽ đại diện cho hình ảnh đảo trên biển. Tuy nhiên, tùy thuộc vào vị trí đặt đá nông, sâu mà người nghệ nhân thể hiện phần thượng lưu và hạ lưu tương ứng.
Vào giữa thời Heian, những khu vườn Shindenzukuri chuyển thành những khu vườn theo phong cách Tịnh độ. Người ta quan niệm băng qua cây cầu tới đền thờ được đặt giữa hồ giống như đến được miền cực lạc Cõi Phật.
Từ thời Asuka đến thời Heian, các khu vườn chỉ xuất hiện trong kiến trúc cảnh quan của giới quý tộc. Tuy nhiên, từ thời Kamakura trở đi, phong cách tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản thay đổi đáng kể sang Shoinzukuri – tiểu cảnh vườn khô.
Ý tưởng không sử dụng nước trong tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản được bắt nguồn từ các nhà sư Phật giáo trong quá trình thiền định, thể hiện mong muốn giải thoát khỏi khổ đau trong cuộc sống. Toàn bộ khu vườn chỉ sử dụng cát, sỏi, đá, cây bụi, … được gọi là vườn Thiền – vườn khô và những khu vườn Karesansui này phát triển nhanh chóng đến thời Muromachi.
Trong thời Muromachi, kiến trúc tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản đạt đến đỉnh cao nghệ thuật và phong cách Wabi Sabi – yêu vẻ đẹp của những điều không hoàn hảo. Các yếu tố chính trong vườn giai đoạn này bao gồm: suối nhỏ, hồ cá Koi, hàng rào tre, …
Sen no Rikyu đã thấm nhuần và áp dụng thành công triết lý Wabi Sabi vào văn hóa trà đạo. Từ đó, một phong cách trà đạo mới được ra đời và phát triển mạnh mẽ. Trong thiết kế phòng trà Nhật Bản, có một vườn nhỏ được gọi là vườn Roji.
Vườn trà Nhật Bản là nơi ngăn cách và chuyển tiếp không gian. Khi bước vào khu vườn, bạn sẽ cảm giác được sự thanh bình, thông qua con đường này để gột rửa tâm hồn và bước vào thế giới tâm linh trước khi tham gia thưởng trà.
Thời kỳ Edo đánh dấu giai đoạn phát triển của phong cách vườn Daimyo qua những thiết kế đa dạng trong những dinh thự hoặc lâu đài của giới quý tộc hoặc Samurai giàu có. Các yếu tố chính trong các khu vườn mang phong cách Daimyo là: hồ nước lớn, cầu đá hoặc gỗ, đảo giữa hồ, có khu vực uống trà riêng, bonsai,…
Từ thời Minh Trị đến nay, tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản được thiết kế sáng tạo cùng phong cách hiện đại lần lượt ra đời. Ảnh hưởng mạnh mẽ bởi quá trình hiện đại hóa, toàn cầu hóa, vườn Nhật Bản bắt đầu được xây dựng trong các khu dân cư hoặc công viên với mục đích tạo cảnh quan đẹp nơi có người dân sinh sống.
Mỗi tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản đều là một tác phẩm nghệ thuật và điều quan trọng trong phong cách thiết kế vườn Nhật Bản chính là cách nhìn nhận của mỗi người về sân vườn đó. Nó được thể hiện như nào? Cảm nhận của người xem sẽ ra sao khi được nhìn ngắm sân vườn tiểu cảnh đó?
Và để trả lời cho những câu hỏi này, chúng tôi giới thiệu với bạn 3 phong cách vườn cơ bản dưới đây:
Không phải sân vườn Nhật Bản nào cũng dễ nhìn thấy ẩn ý của người nghệ nhân đặt vào trong thiết kế của mình. Đôi lúc, chúng ta phải linh hoạt trong việc sử dụng trí tưởng tượng của mình để hình dung và cảm nhận vẻ đẹp của tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản theo một cách khác.
Không dựa vào những yếu tố ẩn dụ hay cách cảm nhận của người xem, sân vườn Nhật Bản theo phong cách thưởng thức này được phân loại ở những dạng cơ bản sau:
Tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản không chỉ là cách tô điểm cho không gian mà còn thể hiện tinh thần và triết lý cuộc đời thông qua sử dụng các yếu tố bao gồm: đá, sỏi, cây cỏ, … Vườn Nhật Bản không chỉ là một công trình kiến trúc cảnh quan thông thường mà còn là một tác phẩm đậm chất nghệ thuật, phản ảnh sự biến hóa của cuộc sống, trải nghiệm thẩm mỹ, triết lý, thế giới quan của người chủ sở hữu.
Khi nhắc tới tên một khu vườn Nhật Bản nổi tiếng, người nghe hình dung được ngay những nét đặc trưng của sân vườn đó. Có thể là một khu vườn thể hiện sự yêu thích đại dương, mong muốn được vượt ra khỏi những rào cản, ràng buộc trong cuộc sống. Đó cũng có thể là một sân vườn với sự im ắng, tĩnh lặng mang phong cách núi rừng hẻo lánh. Hoặc là một sân vườn ngập tràn màu sắc của cây cỏ, hoa lá, cảm nhận được sự thay đổi của thiên nhiên trong 4 mùa Xuân – Hạ – Thu – Đông.
Nước trong thiết kế tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản có thể trong ao, hồ, suối, thác hoặc là Tsukubai (chậu rửa tay trước phòng trà), … Tùy thuộc vào mong muốn của chủ nhà, nước lúc này đại diện cho những ý nghĩa khác nhau.
Có nhiều cảnh quan thiên nhiên được người nghệ nhân đưa vào trong thiết kế tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản. Nói cách khác, người yêu thích nghệ thuật vườn Nhật có thể hiểu ý nghĩa tượng trưng thông qua dáng hình của nước.
Nếu bạn muốn tìm một sân vườn phong cách Nhật Bản phù hợp với bản thân, bạn nên hiểu ý nghĩa của những đồ vật sử dụng trong sân vườn. Bởi vì, ngay cả một viên đá nếu đặt ở vị trí khác nhau thì có những ý nghĩa hoàn toàn khác nhau. Khi bạn hiểu được những tầng ý nghĩa đó, bạn chắc chắn tìm được một khu vườn kích thích sự nhạy cảm của bạn, phù hợp với gu thẩm mỹ và đặc biệt có sự đồng điệu với tâm hồn.
Triết lý Mitate dạy ta rằng mọi thứ trong cuộc sống đều đa công dụng, đa ý nghĩa và những khu vườn sử dụng đá để tái tạo khung cảnh thiên nhiên cũng là một “Mitate”. Thời gian trôi qua, đá vẫn giữ vai trò quan trọng trong vườn Nhật vì nó đại diện ý muốn của người nghệ nhân.
Đá trong ao đại diện cho hòn đảo nơi biển lớn mênh mông. Đá chìm sâu dưới mặt đất thể hiện sự tĩnh lặng của núi non. Những tảng đá khổng lồ lại đại diện cho khung cảnh trùng điệp, hùng vĩ. Và khi nhìn vào tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản, liệu bạn có cảm nhận được dụng ý nghệ thuật của người nghệ nhân gửi gắm vào từng viên đá?
Khi nhắc tới cát và sỏi thì đó chỉ có thể là vườn Karesansui. Thay vì sử dụng nước, phong cách vườn Thiền lại sử dụng cát (trắng) và đá thể hiện cho dòng chảy và sự chuyển động của nước. Người xem được cảm nhận hình ảnh dòng nước thông qua gợn cát xoáy tròn hoặc kéo dài như một dòng chảy bất tận.
Trong khi đá thể hiện sự vĩnh cửu thì thực vật đại diện cho “sinh vật” sống. Vạn vật sinh ra đều có số mệnh giống như quy luật của con người Sinh lão bệnh tử. Cùng cảm nhận sự sinh trưởng và phát triển của cây cối bốn mùa ngay tại khu vườn, từ đó hiểu được ý nghĩa của sự sống, sự vận hành thông qua những biến đổi của thiên nhiên.
Trong cảnh quan, rêu đóng vài trò không kém phần quan trọng khi người xem được ngắm nhìn và cảm nhận sự thay đổi của khu vườn. Rêu tô điểm cho những phiến đá màu xanh tươi mát. Rêu cũng thể hiện cho việc người Nhật trân trọng vết tích thời gian – một vẻ đẹp đậm phong cách Wabi Sabi.
Cầu thường dùng để liên kết các khu vực trong khu vườn thành một thể thống nhất. Có nhiều cách thiết kế cầu tùy thuộc vào vật liệu xây cầu: đá, gỗ cùng với quy mô khác nhau. Cầu cũng có ý nghĩa tâm linh và triết học, biểu hiện cho sự gắn kết, hoàn thiện, cân bằng của thiên nhiên.
Khi nhắc tới tre trong khu vườn kiểu Nhật, người ta thường nhớ tới những hàng rào tre được sử dụng để ngăn cách không gian, hệ thống ống nước bằng tre nơi phòng trà hoặc gáo múc nước nơi đặt Tsukubai.
Tre xuất hiện nhiều trong thiết kế vườn Nhật Bản không bởi vì sự dẻo dai mà nhờ ý nghĩa sâu xa:
Nhật Bản là nước có 70% diện tích đất đai là đồi núi vì thế người dân Nhật Bản luôn mong muốn tái tạo khung cảnh thiên nhiên trong các thiết kế kiến trúc tiểu cảnh sân vườn của mình. Khu vườn Nhật Bản đẹp như tranh vẽ trong suốt 4 mùa cùng không gian yên bình giúp kết nối con người với thiên nhiên.
Việc ngắm nhìn khu vườn Nhật cũng giúp giảm bớt căng thẳng, mệt mỏi, tăng cường sức khỏe thể chất và tinh thần. Vườn Nhật là một nơi để thư giãn và hồi phục năng lượng. Việc sử dụng những vật liệu tự nhiên cũng là cách người Nhật bảo vệ và duy trì tài nguyên thiên nhiên.
Tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản đa dạng trong phong cách thiết kế. Từ thời Asuka tới nay, nhiều phong cách ra đời phù hợp với mục đích và mong muốn của gia chủ theo từng giai đoạn, phản ảnh các thời kỳ lịch sử Nhật Bản và các trường phái nghệ thuật khác nhau.
Trong quá trình thiết kế, vườn Nhật Bản không chỉ tô điểm cho không gian sống mà còn phản ánh quan điểm sống, triết lý sống, tư tưởng tôn giáo và vẻ đẹp tâm hồn của con người gửi gắm vào thiên nhiên.
Tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản là một nét đẹp trong kiến trúc và thiết kế cảnh quan của đất nước mặt trời mọc. Nếu bạn thích phong cách tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản thì hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn chi tiết cho căn nhà của bạn.
Sobokuya Vietnam – Tư vấn, thiết kế, thi công phong cách Nhật Bản
Website: https://sobokuya.vn/
Fanpage : Sobokuya Vietnam
Address: R102, 01SH11, Vinhomes Ocean Park, Thị trấn Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội.
Tel: (84) 03 8284 2525
Email: info@sobokuya.vn
Tôi tôn trọng sự sống của cây cối. Tôi quan niệm rằng những giá trị tuyệt vời nhất đều bắt nguồn từ tự nhiên.
Mang tinh thần Wabi Sabi trong văn hóa Nhật Bản, tận hưởng vẻ đẹp trong sự mất cân đối, đơn giản, dở dang mà tự nhiên đem lại, đó là điều khác biệt lớn của Sobokuya.
Và, chúng tôi không chỉ xây dựng những ngôi nhà đơn thuần, chúng tôi xây hạnh phúc.
Add: Toà R1.02, 01SH11, Vinhomes Ocean Park, Thị trấn Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội, Việt Nam
Email: info@sobokuya.vn
Phone: (+84) 3 8284 2525
Add: 1878 Nishiide Oizumi, Hokuto, Yamanashi, Japan
Email: imai@sobokuya.life
Phone: (+81) 551 45 7177
Happiness is Simplicity – CEO Imai Hisashi
